ĐỊNH NGHĨA
Liposome thuộc hệ đưa thuốc tới đích, là dạng phát triển ở mức cao hơn thuốc tác dụng kéo dài. Nó là một dạng đặc biệt của microcapsule và nanocapsule, cấu tạo bao gồm một nhân nước ở giữa được bao bọc bởi một vỏ phospholipid gồm một hay nhiều lớp đồng tâm, có kích thước thay đổi từ hàng chục đến hàng nghìn nanomet .
Đặc tính của màng phospholipid của liposome là màng kép lipid gồm hai lớp. Trong quá trình hình thành liposome, các phân tử lipid hòa tan bao gồm một đầu ưa nước và một đuôi kỵ nước, các lưỡng phân tử lipid tự kết tụ, sắp xếp liền nhau thành phiến mỏng khi độ hòa tan của chúng giảm dần ở môi trường nước.
Các đầu ưa nước của màng kép lipid quay ra tiếp xúc với pha nước, trong khi đó các đuôi kỵ nước quay vào nhau trong màng kép (hình 1.2).
Kích thước tiểu phân của liposome tùy từng loại mà có kích thước khác nhau. Loại một lớp nhỏ kích thước từ 20-50 nm. Loại to từ 200-1000 nm. Loại nhiều lớp từ 400-3500 nm .
PHÂN LOẠI
Phân loại về mặt cấu trúc:
Tùy theo phương pháp bào chế và quy trình làm giảm kích thước tiểu phân (KTTP), các liposome có kích thước, số lớp vỏ khác nhau. Qua đó, có thể phân thành các loại liposome như trong bảng 1.
Phân loại theo cấu tạo lớp vỏ của liposome:jjjjjjjjjjjjjjjjj
jTheo thành phần phospholipid cũng như theo sự thay đổi trên bề mặt phospholipid ta có thể phân chia thành: liposome quy ước, liposome nhạy cảm pH hoặc nhiệt độ, liposome tích điện dương bề mặt, liposome gắn các yếu tố ổn định, liposome gắn kháng thể… (Hình 1)
Tuy nhiên cách phân chia này chỉ là tương đối dựa trên từng nghiên cứu của các tác giả khác nhau (hình 1)
Hình 1. Các loại liposome (Nguồn theo Torchilin V. P. (2005)) A: Liposome quy ước; B: Liposome gắn kháng thể; C: Liposome gắn yếu tố ổn định; D: Liposome gắn kháng thể và các yếu tố ổn định; E: Các dạng liposome với các chất hướng đích khác; a- Thuốc tan trong nước; b-Thuốc tan trong dầu; c,d- Kháng thể gắn trên bề mặt liposome; e- Các phân tử PEG